بررسی و تحلیل علل بروز اضطراب جدایی در بزرگسالان

اضطراب جدایی در بزرگسالان، به عنوان نوعی از اختلالات روانی، فرد به علت فاصله گرفتن و جدا افتادن از موضوعاتی که وابستگی عاطفی بسیار زیادی به آنها دارد، دچار اضطراب و نگرانی شدید می شود. مسائل و موضوعاتی که فرد با آنها علاقه عاطفی دارد، خواهران، برادران، فرزندان، مادر بزرگ، پدر بزرگ، مادر و پدر را در بر می گیرد.

بدون تردید، اضطراب جدایی در بزرگسالان، همانند سایر اختلالات روانی، جنبه های مختلف زندگی شخصی و اجتماعی و عملکرد تحصیلی فرد را تحت شعاع خود قرار می دهد. در این زمینه باید خاطر نشان نمود که بسیاری از اضطراب های ایجاد شده در وجود فرد، از ترس و نگرانی افراد از ترک شدن به وسیله اشخاص مهم زندگی و تنها ماندن ناشی می شود. اضطراب جدایی در بزرگسالان نیز از این قاعده مستثنا نبوده و ترس ها و نگرانی های ایجاد شده به خاطر طرد شدن و تنها ماندن، نقش بسزایی در ایجاد این اختلال ایفا می کند.

شایان ذکر است که اضطراب جدایی، از بدو کودکی و هنگام جدایی از مادر برای افراد محقق می شود. در این شرایط، چنانچه پس از جدایی از مادر، کودک با آغوشی امن و باز روبرو گردد، درمی یابد که جدایی و دور ماندن مقوله سخت و خطرناکی محسوب نمی شود. بنابراین، یکی از ویژگی های اصلی و مهم در اضطراب جدایی در بزرگسالان، نگرانی و ترس زیاد ناشی از جدا افتادن از افراد وابسته می باشد. در این نوع اضطراب، فرد همواره با یک ترس ناشی از اینکه یک حادثه خاص زمینه ساز جدایی فرد می شود، دست و پنجه نرم می کند. غالباً این دسته از افراد از تنها ماندن و به طور کلی تنها شدن، به شدت پرهیز و اجتناب می کنند. بر این اساس، اضطراب جدایی در بزرگسالان، تحت عنوانی نوعی از اختلالات روانی شناخته می شود که نیازمند انجام اقدامات مناسب و مداخلات درمانی کاربردی می باشد. 

معنا و مفهوم اضطراب جدایی در بزرگسالان

به طور معمول، ریشه های اصلی اضطراب جدایی در بزرگسالان را باید در دوران کودکی فرد جستجو نمود. به طور کلی، کودکان در سنین پایین، وابستگی بسیار زیادی به والدین خود دارند. در این سنین به محض ترک کردن و تنها گذاشتن کودک، ترس و نگرانی بر او غالب شده و پس از گذشت چند دقیقه بد خلقی و گریه و زاری کودک آغاز می گردد.

اگرچه این واکنش ها در سنین 12 الی 18 ماهگی طبیعی و عادی تلقی می شوند، اما بروز این واکنش ها در سنین بالاتر، خصوصاً در مقاطع پیش دبستانی، می تواند مؤید بروز اضطراب جدایی در وجود آنها باشد. در اضطراب جدایی در بزرگسالان، افراد به محض جدا شدن از مسائلی که با آنها علاقه عاطفی زیادی دارند، دچار احساسات و عواطف ناخوشایند می شوند. در این لحظه ترس و نگرانی طاقت فرسایی در وجود فرد رخنه کرده و حسی آزار دهنده و نامطلوب را در نهان او پدید می آورد. برای تشخیص مرز میان اضطراب جدایی در بزرگسالان و اضطراب جدایی طبیعی، می توان شدت و حدت ترس ها و نگرانی های فرد را مورد ارزیابی و بررسی قرار داد.

چنانچه این ترس ها به اندازه ای شدت داشته باشند که ضمن ایجاد اختلال در روند زندگی فرد، مانع از انجام فعالیت های او شوند، مهر تاییدی بر اختلال اضطراب جدایی به شمار می آید. ناگفته نماند که در اضطراب جدایی در بزرگسالان، حتی افراد به محض تصور و تجسم افکار دور شدن و تنها ماندن، نگرانی و اضطراب نسبتاً شدیدی را در وجود خود احساس می نمایند. بر همین اساس و به منظور اجتناب کردن از تنها ماندن و طرد شدگی، وابستگی شدیدی به دیگران پیدا می کنند. شایان ذکر است که اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان، تاثیرات نامطلوبی بر روی روند زندگی فرد از خود برجای می گذارد.

مهم ترین علائم و نشانه های اضطراب جدایی در بزرگسالان

بدون تردید، یکی از علائم و نشانه های مهم و حائز اهمیت اضطراب جدایی در بزرگسالان، ترس و نگرانی شدید ایجاد شده در وجود آنها می باشد. این ترس و نگرانی موضوعات مختلفی را در بر می گیرد. بر این اساس، ترس فرد به خاطر جدا شدن و دور افتادن از خانواده، جزئی لاینفک و جدا نشدنی از اضطراب جدایی در بزرگسالان محسوب می گردد. در این حالت، فرد همواره به علت ترس از جدا شدن و تنها ماندن اضطراب های و نگرانی های پیاپی را تجربه می کند.

بر همین اساس، باید اذعان نمود که از دلایل اصلی و برجسته اضطراب جدایی در بزرگسالان، ترس قلمداد می گردد. از دیگر نشانه های قابل توجه اضطراب جدایی، نگرانی از دست دادن افرادی که فرد دلبستگی و وابستگی شدیدی به آنها دارد، می باشد. در این حالت فرد همواره از اینکه بلایی سر او بیاید، با خود کلنجار می رود. از دیگر نشانه های اختلال اضطراب جدایی، خارج نشدن فرد از خانه و عدم تمایل او به رفتن در مکان های دیگر یا خانه اقوام و آشنایان می باشد. از آنجایی که اضطراب جدایی در بزرگسالان با ترس و نگرانی عجین شده است، متاثر از این امر فرد دچار بی خوابی یا کابوس دیدن در خواب می شود. در این زمینه باید خاطر نشان نمود که اختلال اضطراب جدایی، علاوه بر نشانه و علائم روحی و روانی، با علائم جسمانی و فیزیکی نیز نمود پیدا می کند.

بر این اساس، در صورت جدایی افتادن میان فرد و افرادی که به آنها وابستگی عاطفی دارد، علائم جسمانی بروز پیدا می کند. دل درد، استفراغ، حالت تهوع و سر درد، از جمله علائم مهم جسمانی اضطراب جدایی در بزرگسالان تلقی می گردد. بر این اساس، افراد مبتلا به اختلال اضطراب جدایی، به ویژه در هنگام جدا شدن، از وجود درد و بیماری به شدت گله و شکایت می نمایند.

نیم نگاهی به علل و عوامل اصلی اضطراب جدایی در بزرگسالان

به طور حتم و یقین، ایجاد احساس ناامنی در وجود فرد، در شکل گیری اضطراب جدایی در بزرگسالان بسیار تاثیر و گذار و مؤثر می باشد. ناامنی ایجاد شده می تواند نشأت گرفته از مسائل و مؤلفه های ریز و درشتی به وجود آمده باشد. بدون تردید، یکی از مؤلفه های اصلی در بروز اضطراب جدایی در بزرگسالان، ژنتیک و عوامل وراثتی به شمار می رود. بر این اساس، عده از افراد به صورت ژنتیکی از خلق و خوی حساس و خاصی برخوردار می باشند. به همین جهت، زمینه مناسب برای ابتلای این دسته از افراد به اختلال اضطراب جدایی به نحو مطلوب فراهم می باشد. بنابراین، احتمال ابتلای این افراد به اضطراب جدایی در مقایسه با دیگران، بسیار بیشتر می باشد.

از دیگر علل مهم در بروز اضطراب جدایی در بزرگسالان، می توان به موقعیت و شرایط استرس زا، اشاره نمود. بر این اساس، فقدان و از دست دادن یکی از عزیزان و واقعه طلاق، می تواند در این زمینه مؤثر و تاثیر گذار باشد. همچنین ترس و نگرانی از جدا شدن از عزیزان، همسر و فرزندان نیز می تواند مؤید این موضوع باشد. به طور معمول، بیان و مطرح کردن ترس از جدایی به صورت غیر مستقیم، در مردان بیشتر از زنان به چشم می خورد.

این ترس می تواند مواردی نظیر تنها و دور از خانه بودن، عدم برقراری تماس با فرزندان و همسر و انجام فعالیت های مستقل و محدود را شامل شود. مرگ و از دست دادن یکی از افراد که فرد به آنها وابستگی بسیار زیادی دارد نیز از دیگر عوامل مهم و تاثیر گذار در شیوع اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان به شمار می رود. با دقت کردن در موضوع اختلال اضطراب جدایی، در می یابیم که ترس و نگرانی همواره بخش عمده ای از این نوع اختلال روانی را به خود اختصاص داده است.

فرآیند تشخیص اضطراب جدایی در بزرگسالان

در اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان، از جمله مؤلفه های اصلی این نوع اختلال، بروز ترس و اضطراب شدید به صورت مداوم و نشأت گرفته از دلبستگی عاطفی فرد به اشخاص مورد نظر خود می باشد. برای تشخیص اختلال اضطراب جدایی، درمانگران علائم و نشانه های اصلی این اختلال را مورد بررسی و ارزیابی قرار می دهند.

بر همین اساس، یکی از راه های تشخیص این اختلال در بزرگسالان، استمرار و تداوم علائم و نشانه های اختلال برای مدت زمانی در حدود شش ماه می باشد. از سوی دیگر، شدت و حدت این علائم باید به حدی برسد که علاوه بر ایجاد ترس و نگرانی شدید در وجود فرد، سبب اختلال در ابعاد زندگی شغلی، تحصیلی و اجتماعی فرد گردد. بر اساس شواهد و قرائن موجود، میزان بروز اختلال اضطراب جدایی در بزرگسالان، در حدود یک تا دو درصد عنوان شده است.

این در حالی است که اختلال اضطراب جدایی در کودکان رقمی در حدود چهار درصد می باشد. از سوی دیگر، بیشترین آمار مبتلایان به این نوع اختلال روانی، مربوط به سنین کودکی بوده و آمار مبتلایان در دوره های بزرگسالی و نوجوانی در میزان بسیار پایینی برآورد می شود. لازم به ذکر است که برای تشخیص نحوه اضطراب جدایی در بزرگسالان، پزشک ابتدا در مورد نشانه های اختلال با فرد گفتگو می نماید. در این زمینه متخصصان از DSM یا راهنمای آماری و تشخیصی اختلالات روانی کمک می گیرند.

ناگفته نماند که DSM، یک زبان استاندارد و در عین حال مشترک، برای دسته بندی اختلالات روانی بوده که به همت انجمن روانپزشکی آمریکا تنظیم و ارائه گشته است. در این زمینه باید خاطر نشان نمود که اگرچه اضطراب جدایی در بزرگسالان، شایع و رایج نمی باشد، اما در صورت شکل گیری آن در وجود فرد و ایجاد اضطراب و ترسی شدید، روند زندگی شخص را به شدت تخت تاثیر قرار می دهد. 

راهکارهای درمانی اضطراب جدایی در بزرگسالان

به طور کلی، راهکارهای درمانی اضطراب جدایی در بزرگسالان در دو دسته درمان متمرکز بر فرد و درمان های متمرکز بر خانواده صورت می گیرد. درمان های متمرکز بر فرد شامل روش های روان درمانی، درمان شناختی رفتاری و گروه درمانی می شوند. شایان ذکر است که همه این روش های درمانی برای درمان اختلال اضطراب جدایی در طیف وسیع و گسترده ای مورد استفاده قرار می گیرند.

همه این روش های درمانی مبتنی بر یک اصل مشترک می باشند. بر این اساس، در همه روش های درمان از فرد مبتلا به اختلال اضطراب جدایی خواسته می شود که ضمن ابراز نگرانی ها، احساسات و افکار خود، مهارت های کافی و مناسب برای چگونگی کنار آمدن با نگرانی ها، نوع برخورد و مواجه با ترس ها و افزایش اعتماد به نفس را فرا می گیرد. در پرتو استفاده از روش درمان شناختی رفتاری، به منظور درمان اضطراب جدایی در بزرگسالان، برای شناسایی و ریشه یابی رفتارها و افکار ایجاد کننده اضطراب و نگرانی، به فرد کمک شایانی می نماید.

روانشناسانی که روش درمان شناختی رفتاری را مورد استفاده قرار می دهند، اعتقاد دارند که پشت پرده اضطراب جدایی را نگرش های غلط، باورها و افکار نادرست تشکیل می دهند. در رویکرد درمانی متمرکز بر خانواده برای درمان اضطراب جدایی در بزرگسالان، در ابتدای امر مشکلات و مسائل روانشناختی احتمالی خانواده ها مورد بررسی قرار می گیرد.

در مرحله بعد سبک فرزند پروری و تعامل میان والدین با افراد ارزیابی می گردد. ناگفته نماند که از دیگر روش های درمان اضطراب جدایی در بزرگسالان، دارو درمانی به شمار می رود. در این شرایط و به منظور کاهش و بهبود علائم اختلال اضطراب جدایی، روانپزشک از داروهای ضد اضطراب استفاده به عمل می آورد.

طریقه برخورد صحیح با اضطراب جدایی در بزرگسالان

در زمینه اضطراب جدایی در بزرگسالان، نحوه تعامل و برخورد با فرد مبتلا به این اختلال، از درجه اهمیت و ارزش بسیار بالایی برخوردار می باشد. بر همین اساس، لازم است که محیطی آرام و عاری از هرگونه استرس و اضطراب را برای او فراهم ساخت. ناگفته نماند که عدم مدیریت اضطراب جدایی در بزرگسالان، سبب انتقال این اضطراب و استرس به دیگران شده و ابعاد زندگی آنها را نیز بشدت تحت شعاع قرار می دهد.

در جهت کاهش نشانه ها و علائم اضطراب جدایی در بزرگسالان و برای بهبود وضعیت فرد، مناسب است که در اسرع وقت، فرد مبتلا را جهت مداخلات درمانی کاربردی، به یک روانشناس با تجربه و کارآزموده ارجاع داد. از آنجایی که منشأ اصلی بسیاری از اختلالات روانی را ترس، نگرانی و اضطراب تشکیل می دهد، فراگیری روش ها و راهکارهای مناسب و نحوه مدیریت این مسائل بسیار تاثیر گذار و مؤثر می باشد. در این زمینه باید خاطر نشان نمود که اضطراب جدایی تنها محدود به گروه سنی بزرگسالان نمی باشد، بلکه این اختلال همه گروه های سنی نظیر جوانان و کودکان را نیز در بر می گیرد.