اختلال پردازش حسی در کودکان طیف اتیسم
در این مقاله می‌خوانید:
- اختلال پردازش حسی چیست؟
- انواع اختلالات پردازش حسی را بشناسیم
- علائم اختلال پردازش حسی در کودکان مبتلا به اتسیم
- نشانه‌های فیزیکی اختلال پردازش حسی در کودکان طیف اتیسم
- نشانگان روانشناسی اختلال پردازش حسی در کودکان اتیسم
- درمان اختلال پردازش حسی در کودکان
- انتخاب کلینیک درمانی مناسب
اختلالات گوناگونی در حوزه روانشناسی و روانپزشکی وجود دارند که هر یک از آن‌ها با ویژگی، علائم و نشانگان مختلفی بروز می‌کنند. برخی از این اختلالات به طور مستقیم با سیستم عصبی فرد در ارتباط هستند و مشکلاتی را در رفتار، عملکرد و ارتباط و تعامل با محیط پیرامون به وجود می‌آورند.
یکی از مهم‌ترین اختلالات در حوزه روانشناسی و روان درمانی، اختلال پردازش حسی در کودکان است. این اختلال متاسفانه در چند دهه اخیر بسیار شایع شده و بسیاری از کودکان را می‌بینیم که با این مشکل روبه‌رو هستند.
در این مطلب از وبلاگ افق سلامت قصد داریم درباره اختلال پردازش حسی در کودکان صحبت کنیم. اگر دوست دارید درباره این موضوع بیشتر بدانید و با علائم، نشانه‌ها و تاثیرات آن آشنا شوید، در ادامه این مطلب همراه ما باشید.
اختلال پردازش حسی چیست؟
پیش از هر چیز بهتر است با تعریف اختلال پردازش حسی آشنا شوید. آیا تابه‌حال با کودکانی برخورد کرده‌اید که در مقابل درک صداها، حرکات و یا برقراری ارتباط با شما ضعیف عمل کنند؟ یا هنگام قرار گرفتن در معرض انواع صداها، نورهایی مانند فلش دوربین و ... واکنش زیاد و غیرمعمولی نشان دهند؟
اختلال پردازش حسی یا SPD یا اختلال یکپارچگی حسی یا sid در کودکان به این شکل بروز می‌کند. البته باید این نکته را در نظر بگیرید که اختلال پردازش حسی فقط مخصوص کودکان نیست و می‌تواند تا بزرگسالی هم ادامه داشته باشد.
به این مسئله توجه کنید که به طور کلی، پردازش حسی به روشی گفته می‌شود که ما از طریق حواس خود، اطلاعات موجود در پیرامون و اطرافمان را دریافت کرده، آن‌ها را پردازش می‌کنیم و متناسب با آن، پاسخ درست یا مناسبی را می‌دهیم.
برای مثال اگر دست ما به یک شیء داغ مثل بخاری یا هر چیز دیگری برخورد کند، سیستم حسی بدن ما در پردازش خودش از این اتفاق تشخیص می‌دهد که دستمان در حال سوختن است و پاسخ ما به این پردازش، برداشتن سریع دستمان از آن شیء داغ است. جالب اینجاست که همه این اتفاقات در کسری از ثانیه رخ می‌دهند!
حالا تصور کنید که فردی در پردازش این اطلاعات و پاسخ درست و مناسب به آن، دچار مشکل و اختلال باشد! درواقع اطلاعات حسی که فرد آن را دریافت می‌کند، به صورت کاملا بی‌نظم پردازش می‌شوند.
بهترین تعریف از این اختلال را می‌توان به این شکل بیان کرد:« اختلال پردازش حسی نوعی اختلال عصبی و فیزیولوژیک است که به واسطه آن، عملکرد فرد مبتلا برای پردازش‌های حسی دچار اختلال و مشکل می‌شود. پردازش‌های حسی مجموعه‌ای از صداها، بینایی، حرکات و ... را دربرمی‌گیرند.»
نکته مهمی که درباره این اختلال وجود دارد این است که رفتارها و عملکردهای فرد یا کودک، به صورت عمدی نیست و دائما در تلاش برای رفع یا مبارزه با این مسئله است. بنابراین فهم این موضوع به‌ویژه برای والدین یا اطرافیانی که با فرد در ارتباط هستند بسیار اهمیت دارد. توجه و درنظرگرفتن این مسئله کمک بسیاری به ارتباط موثر والدین و اطرافیان با کودک مبتلا به اختلال پردازش حسی می‌کند.
اختلال پردازش حسی عموما در کودکان مبتلا به اتیسم و بیش فعالی دیده می‌شود و نشانگان رفتاری آن در این کودکان دیده می‌شود.
انواع اختلالات پردازش حسی را بشناسیم
اختلال پردازش حسی انواع گوناگونی دارد و ممکن است یک فرد با یکی یا چند عدد از این علائم روبه‌رو باشد. این اختلال را می‌توان به شکل زیر و در سه دسته تقسیم‌بندی و بیان کرد:
اختلال مدولاسیون حسی
در این نوع از اختلال پردازش حسی در کودکان درواقع کودک یا فرد مبتلا، دریافت‌های حسی را با شدت متفاوتی تجربه می‌کند. برای مثال ممکن است نسبت به سروصدا، لمس شدن یا حرکات واکنش‌های مختلفی نشان دهد.
برای مثال امکان دارد یک کودک از لمس شدن توسط دیگران دوری کند یا با قرار گرفتن در معرض سروصدا، احساس ناراحتی خودش را بروز دهد. اما در عین‌حال، درکی از فضای شخصی برای خودش ندارد و ممکن است به دلیل ایجاد صداهای بلند و ... از سوی دیگران مورد قضاوت، سرزنش و تنبیه قرار بگیرد.
اختلال حرکتی مبتنی بر حس
یکی دیگر از انواع اختلال پردازش حسی اختلال حرکتی مبتنی بر حس است. به این صورت که کودک یا فرد مبتلا با پردازش نامنظم و کاهش حرکات بهینه روبه‌رو می‌شود. این افراد در حفظ تعادل، هماهنگی یا استقامت و برنامه‌ریزی حرکتی بسیار ضعیف عمل می‌کنند.
این کودکان با برچسب‌هایی مانند دست‌وپاچلفتی، تنبل یا بی‌حال شناخته می‌شوند و به این خاطر در برقراری ارتباط و حفظ این ارتباط با گروه همسالان خود، دچار مشکل هستند.
اختلال تشخیص حسی
اختلال تشخیص حسی در پردازش حسی، به این شکل بروز می‌کند که کودک در زمان تشخیص اطلاعات ورودی خود، بسیار ضعیف است. به این صورت زمان درک آنچه مشاهده می‌کند، می‌شنود یا لمس می‌کند، برای او بسیار متوسط است. بنابراین اطرافیان ناآگاه او را به عنوان کودک بی‌دست‌وپا و متاسفانه گاهی با برچسب کودک خنگ خطاب می‌کنند.
علائم اختلال پردازش حسی در کودکان مبتلا به اتسیم
نشانه‌های رفتاری این اختلال در کودکان طیف اتیسم، عموما به شکل زیر بروز می‌کند:
- بروز حرکات کلیشه‌ای و تکراری و ناتوانی در کنترل یا متوقف کردن آن‌ها
- دورری از لمس شدن و تماس بدنی
- بروز مشکلات رفتاری مانند گاز گرفتن دیگران و ...
- حساسیت شدید نسبت به بوها، ملایم یا شدید
- بروز حساسیت نسبت به انواع صداها مانند صدای آژیر ماشین، سشوار، جاروبرقی و ... .
- توجه زیاد به صداهای پس‌زمینه که دیگران آن را نمی‌شنوند یا نسبت به آن‌ها بی‌توجه هستند.
- واکنش به بافت‌های مشخصی از غذاها، مانند گوشت آبپز ریش ریش شده و اجتناب از خوردن آن‌ها
- آسیب‌زدن به دیگران به شکل تصادفی
- پوشیدن لباس‌هایی با بافت نرم و لطیف
- بیش‌حسی نسبت به جنس برخی از لباس‌ها و اجتناب از پوشیدن آن‌ها
- تمایل زیاد به انجام بازی‌های تکراری و روزمره و دوری از انجام بازی‌های جدید و خلاق
نشانه‌های فیزیکی اختلال پردازش حسی در کودکان طیف اتیسم
- اختلال در خواب و تغذیه
- انجام حرکات مداوم و تکرارشونده
- زمین خوردن زیاد
- مشکل در احساس درد و تحمل درد زیاد
- انجام حرکاتی مانند بالا و پایین پریدن، به دور خود چرخیدن و تکان خوردن بیش‌ازحد
- مهارت بسیار کم در انجام کارهای ظریف مثل نوشتن
- تعادل و هماهنگی ضعیف
- داشتن حالت‌های وسواسی نسبت به بدن خود
نشانگان روانشناسی اختلال پردازش حسی در کودکان اتیسم
- اضطراب بسیار بالا
- افسردگی
- انزوای اجتماعی
- عدم توانایی در برقراری ارتباط با همسالان
- ترس شدید از لمس شدن
- اختلال یادگیری
- اختلال رفتار مقابله‌ای
- اختلال وسواس
درمان اختلال پردازش حسی در کودکان
تشخیص و درمان در کودکان مبتلا به این اختلال اهمیت زیادی دارد. بخش مهمی از کار درمان در این کودکان، آموزش رفتاری والدین با آن‌هاست که با آگاهی از حساسیت‌ها و مشکلات این طیف از کودکان می‌توانند چالش‌های رفتاری و ارتباطی با آن‌ها را به حداقل برسانند.
درمان این اختلال به کمک متخصصان این حرفه و با توجه به شدت یا ضعف اختلال کودک و نوع آن انجام می‌گیرد. بنابراین قطعا پروتکل درمانی برای یک کودک با این اختلال با پروتکل درمانی کودک دیگر بسیار متفاوت است.
اما به طور کلی، درمان این اختلال در سطوح مختلف مانند بازی درمانی، درمان حساسیت شنیداری، کار درمانی دست، کار درمانی ذهنی، کار درمانی جسمی و ... صورت می‌گیرد.
برای درمان این اختلال باید به این نکته توجه کنید که حتما تشخیص، طراحی درمان و نوع داروهای مصرفی کودک، حتما باید توسط متخصص در این زمینه مشخص شود.
همچنین مسیر و زمان درمان طولانی است و نیاز به صبر و بردباری زیاد دارد. بنابراین تا رسیدن به یک نتیجه رضایت‌بخش، منتظر بمانید و در انجام منظم درمان، کوتاهی نکنید.
انتخاب کلینیک درمانی مناسب
والدین در هر زمینه‌ای، حساسیت و وسواس زیادی نسبت به انتخاب یک مرکز درمانی مناسب و کارآمد برای کودکان خود دارند. یافتن یک مرکز، کلینیک یا درمانگر حاذقی که توانایی بالایی در درمان دارد، یک راه سخت و البته بسیار مهم است.
برای یافتن بهترین کلینیک روان درمانی برای کودکان طیف اتیسم و اختلال پردازش حسی، بهتر است از طریق جست‌وجوی اینترنتی و پرسش از افراد باتجربه در این زمینه اقدام کنید. به خاطر داشته باشید که فقط کلینیک‌ها و درمانگرانی را انتخاب کنید که نام و نشانی مشخصی دارند و امکان بررسی رزومه کاری و تحصیلی آن‌ها فراهم است.
کلینیک مشاوره و روانشناسی افق سلامت با دارا بودن بهترین درمانگران در زمینه‌های مختلف روان درمانی، آماده ارائه خدمات به شماست. با انتخاب بهترین درمانگران کودک در افق سلامت می‌توانید برای سلامتی روان کودکان خود قدم بزرگی بردارید.
سخن آخر
اختلال پردازش حسی یکی از مهم‌ترین اختلالات عصبی است که در برخی از کودکان و بزرگسالان دیده می‌شود. ژن نقش بسیار مهمی در بروز این اختلال دارد و درمان آن با شیوه‌های خاص و پروتکل درمانی معینی انجام می‌گیرد که اجرایی کردن آن با تشخیص و تجویز درمانگر متخصص صورت می‌پذیرد.
درمانگران افق سلامت در حوزه سلامت روان کودک و نوجوان از ابتدا تا انتهای مسیر سلامتی همراه با شما هستند.
جهت رزرو وقت مشاوره با درمانگران مرکز افق سلامت، می‌توانید با شماره تلفن‌های زیر تماس بگیرید:
02144025086
02126159483
09197382183
لینک کوتاه:
