اضطراب در کودکان چه آسیب‌هایی را به دنبال دارد؟
سرفصل‌های این مقاله:
- اضطراب چیست؟
- اضطراب کودکان
- نشانه های اضطراب در کودکان
- انواع اضطراب در کودکان
- علل اضطراب در کودکان
- درمان اضطراب شدید در کودکان
اضطراب یکی از مهم‌ترین مشکلات روانشناختی است که عده زیادی در طول زندگی خود آن را تجربه می‌کنند. کودکان هم از این قاعده مستثنی نیستند و موارد بسیار زیادی از انواع اضطراب در کودکان وجود دارد.
کودکان بسته به نوع تربیتی که از سوی والدین دریافت کرده و محیطی که در آن زندگی می‌کنند و ... انواع گوناگون اضطراب را تجربه می‌کنند. در بسیاری از موارد، بی‌توجهی به علائم اضطراب در کودکان، به مشکلات جدی روحی و روانشناختی در دوران بزرگسالی آن‌ها منجر می‌شود.
از این رو توجه به علائم و نشانه های اضطراب در کودکان و درمان اضطراب در آن‌ها در پیشگیری از تشدید این حالت تاثیر زیادی دارد.
در این مطلب از وبلاگ افق سلامت می‌خواهیم شما را با اضطراب جدایی در کودکان و مضرات استرس و اضطراب در آن‌ها صحبت کنیم. اگر نسبت به تربیت و سلامت روان فرزند خود حساس هستید و دوست دارید درباره این موضوع بیشتر بدانید، در ادامه این مطلب همراه ما باشید:
اضطراب چیست؟
بهتر است پیش از پرداختن به اضطراب در کودکان و بررسی مضرات آن، درباره اضطراب و تعریف آن صحبت کنیم.
اضطراب در واقع یک حالت درونی و پاسخ طبیعی انسان‌ها به شرایط استرس‌آور یا فشارهای روانی است. گاهی این اضطراب در افراد ریشه بیرونی و خارجی (واقعی) دارد و در بسیاری از موارد ریشه آن به یک تصور یا فکر غیرواقعی باز می‌گردد.
به صورت کلی اضطراب در هر فردی با هر نوع جایگاه، سن و جنسیتی اتفاق می‌افتد. باید به این نکته اشاره کرد که میزان نرمالی از اضطراب در برخورد با شرایط خاص، برای همه آدم‌ها طبیعی و حتی ضروری است. اما در جایی که سطح اضطراب آنقدر بالا می‌رود که زندگی طبیعی افراد را دچار چالش و اختلال می‌کند، باید به سرعت پیگیری و درمان شود.
تفاوتی ندارد که اضطراب در کودکان به وجود می‌آید یا افراد بزرگسال. در هر صورت این حالت درونی می‌تواند زندگی افراد و ارتباط آن‌ها را با دیگران با مشکل روبه‌رو کند.
اضطراب کودکان
اضطراب کودکان یکی از مشکلات شایعی است که در بین آن‌ها وجود دارد. به زبان ساده کودکان با قرار گرفتن در موقعیت‌ها و شرایط جدید و ناشناخته اضطراب را تجربه می‌کنند و این موضوع یک حالت طبیعی در آن‌هاست. با این حال اضطراب در کودکان می‌تواند فزاینده و مشکل‌ساز باشد.
برخی از کودکان انواع شدیدتری از اضطراب را تحمل می‌کنند که عدم توجه به آن باعث بروز مشکلات زیادی می‌شود.
نشانه های اضطراب در کودکان
اضطراب در کودکان مانند بسیاری از حالات خلقی و روانی دیگر، با علائم و نشانه‌هایی همراه است که در صورت مواجهه با آن‌ها می‌بایست برای علت‌یابی و درمان آن اقدام کنید:
کودکان خردسال
- مشکل در خوابیدن
- احساس ناراحتی همیشگی
- گریه بیش‌ازحد
- عدم تمایل به جدا شدن از والدین، به‌ویژه مادر
- شب‌ادراری
- بداخلاقی
- کابوس دیدن
کودکان کمی بزرگتر و نوجوانان
- مشکل در تمرکز
- عصبی شدن ناگهانی و بیش از اندازه
- عدم تمایل برای امتحان کردن اتفاقات و کارهای جدید
- عدم اعتمادبه‌نفس برای انجام کارها
- مشکل در خوابیدن
- مشکل در غذا خوردن (پرخوری یا کم خوری)
- اجتناب از فعالیت‌های روزانه مثل مدرسه رفتن، وقت گذراندن با دوستان و ...
- افکار منفی زیاد یا انتظار کشیدن برای رخ دادن یک اتفاق ناخوشایند.
- علائم و مشکلات جسمی مانند دل درد، سردرد، دردهای عضلانی و ...
انواع اضطراب در کودکان
تحقیقات نشان داره کودکان در هر مرحله از رشد خود، نوع خاصی از اضطراب را تجربه می‌کنند و یا یکی از انواع اضطراب در آن‌ها بروز می‌کند. از جمله انواع اضطراب‌ها در کودکان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
اضطراب جدایی
اضطراب جدایی در کودکان یکی از مهم‌ترین و می‌توان گفت شایع‌ترین اختلال در میان آن‌هاست. این نوع اضطراب در کودکان از حدود زیر یک سالگی اتفاق می‌افتد و کودک نسبت به جدایی مادر و یا مراقب ایمن از او، واکنش نشان می‌دهد.
اضطراب جدایی در کودکان از حدود 9 تا 18 ماهگی افزایش می‌یابد و به اوج می‌رسد و می‌توان آن را در همه کودکان مشاهده کرد. اما با گذشت زمان و پس از سن 2.5 سالگی این اضطراب جدایی در کودکان کاهش یافته و تا سال‌های نزدیک به پیش دبستان از بین می‌رود.
اگر نیاز کودک به مادر و حضور او در سال‌های ابتدایی رشد تامین نشود، اضطراب جدایی کودکان از مادر یا پدر تشدید شده و ادامه می‌یابد و در بزرگسالی مشکلات بسیار جدی را برای آن‌ها به وجود می‌آورد.
سه نشانه مهم اضطراب جدایی در کودکان را می‌توان به شکل زیر بیان کرد:
- ترس شدید هنگام جدایی از والدین و خصوصا مادر
- امتناع از رفتن به مهد کودک، مدرسه و ...
- بروز علائم جسمانی مانند سر درد یا دردهای عضلانی و بدخوابی
اضطراب فراگیر
یکی دیگر از انواع اضطراب در کودکان اختلال اضطراب فراگیر است.کودکانی که با نوع اضطراب برخورد می‌کنند، دائما از بروز حوادث طبیعی مانند سیل، زلزله یا رخ‌دادهای ناخوشایند نگران و مضطرب‌اند.
اضطراب فراگیر در کودکان باعث کاهش عملکرد و افت تحصیلی، ورزشی و ... آن‌ها می‌شود. کودکانی با اختلال اضطراب فراگیر در فعالیت‌های روزمره خود ناکارآمد عمل می‌کنند. بی‌قرار و تحریک‌پذیرند و در رویایی با چالش‌های زندگی مانند تحصیل و ... انتظار نتایج منفی بیشتری نسبت به همسالان خود دارند.
تعریق زیاد، تنگی تنفس، سرگیجه، اسهال و حالت تهوع خیلی بیشتر در این کودکان دیده می‌شود.
اضطراب اجتماعی
از دیگر انواع اضطراب در کودکان باید به اضطراب اجتماعی اشاره کرد. برخی از کودکان با قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی دچار ترس و اضطراب می‌شوند. این اضطراب به دلیل قرار گرفتن زیر ذره‌بین دیگران یا ترس از تحقیر شدن و عدم توانایی برای انجام یک کار اتفاق می‌افتد.
کودک از اینکه مورد توجه دیگران قرار بگیرد یا نگاه و دقت آن‌ها را روی خودش احساس کند به شدت هراس دارد. همچنین این نوع اضطراب در کودکان به صورت کم حرفی یا گوشه‌گیری در جمع هم خودش را نشان می‌دهد.
این نوع اختلال به شدت زندگی آینده کودک را تحت تاثیر می‌دهد و عملکردهای او را در بزرگسالی با دشواری روبه‌رو می‌کند. عموما کودکانی که با اضطراب اجتماعی روبه‌رو هستند، بیش از دیگران در بزرگسالی از کار کردن یا ازدواج دوری می‌کنند و میزان ترک تحصیل در میان آن‌ها بسیار بیشتر است.
اضطراب اجتماعی در کودک به صورت گریه کردن پس از قرار گرفتن در موقعیت‌های اجتماعی، دعوا، سکوت کامل، دوری از جمع و ... بروز می‌کند.
علل اضطراب در کودکان
علت اضطراب در کودکان بسته به موقعیت، شرایط و خانواده و محیطی که در آن رشد کرده‌اند متفاوت است. در بسیاری از موارد علت اضطراب یک عامل بیرونی است که باعث بروز استرس و نگرانی در کودک می‌شود. اما در مواردی هم علت اضطراب در کودکان یک فشار درونی است که در کودک ایجاد می‌شود. مانند فشاری که در تحصیل و پیشی گرفتن از همسالانش در او به وجود می‌آید.
اما مهم‌ترین دلایل اضطراب در کودکان را می‌توان در موارد زیر جست‌وجو کرد:
تغییرات ناگهانی و بزرگ در خانواده
یکی از مهم‌ترین دلایلی که به اضطراب در کودکان منجر می‌شود و حالت‌های اضطرابی را در آن‌ها به وجود می‌آورد، ایجاد تغییرات ناگهانی و بزرگ در محیط خانه و خانواده است.
به دنیا آمدن خواهر یا برادر جدید، از دست دادن والدین، تغییر محل یا شهر زندگی و ... می‌توانند نگرانی و هراس را در کودک پدید آورند. همچنین در نوجوانان اختلاف میان پدر و مادر، دعوا و درگیری در محیط خانه و همچنین روابط سست میان اعضا علت اصلی بروز اضطراب است.
اضطراب ناشی از تغییرات جسمانی
این نوع اضطراب اغلب در نوجوانان اتفاق می‌افتد و در سنین نزدیک به بلوغ رخ می‌دهدو تغییرات جسمانی و بدنی می‌تواند نوجوان را دچار استرس و فشار روانی کند. چراکه او دقیقا نمی‌داند چه اتفاقی در حال رخ دادن است و فقط با تفاوت‌هایی در بدن خودش مواجه می‌شود.
فعالیت افراطی و زیاد
انجام فعالیت به صورت افراطی، شرکت در کلاس‌های گوناگون و یادگیری چند حرفه مختلف که نیاز به تمرکز دارند، می‌توانند کودک و نوجوان را با اضطراب مواجه کنند.
روابط نامطلوب والدین
مشکلات خانوادگی، اختلاف میان پدر و مادر، دعوا و درگیری در خانه و مسائل و مشکلات مالی، از اصلی‌ترین دلایل بروز اضطراب در کودکان هستند. کودک و نوجوانی که با این شرایط در خانه روبه‌رو است، مدام در تلاش برای رفع مشکل یا انجام کاری است که به بهبودی اوضاع بینجامد. به همین دلیل با اضطراب و استرس روبه‌رو می‌شود.
فشار و استرس‌های آموزشی
استرس‌های بیش از اندازه ناشی از آموزش و تحصیل، اضطراب در کودکان و نوجوانان را ایجاد می‌کند. آن‌ها با قرار گرفتن در یک جو رقابتی ناسالم برای برتر بودن، رفته رفته سلامت روان خود را به خطر می‌اندازند. ایجاد اضطراب مجددا به افت آموزشی منجر می‌شود و می‌توان گفت تاثیر استرس و اضطراب در یادگیری کودکان بسیار بالاست.
به این صورت کودک و نوجوان در یک چرخه باطل و بی‌پایان گرفتار می‌شوند.
کمبود اعتمادبه‌نفس و عزت نفس
کودک یا نوجوانی که خود را ناتوان یا بی‌عرضه می‌بیند، به اضطراب و استرس بالایی دچار می‌شود. آن‌ها احساس می‌کنند توانایی انجام کاری را که به آن‌ها محول شده ندارند و همین مسئله زمینه‌ساز اضطراب در کودکان و نوجوانان می‌شود.
(برای آشنایی با راه‌های افزایش عزت نفس در کودکان روی عکس زیر کلیک کنید.)
وسواس
وجود اختلال وسواس در کودک و نوجوان به اضطراب منجر می‌شود. به زبان ساده بروز رفتارهای وسواسی مانند شستن، چک کردن و ... و عدم توانایی برای قطع یا جلوگیری از آن، اضطراب در کودکان و نوجوانان را به دنبال دارد.
فوبیا و ترس‌ها
بروز فوبیا و ترس‌های غیرقابل کنترل منشا اصلی بروز اضطراب در کودکان هستند. کودک یا نوجوان ممکن است از عوامل گوناگونی مانند تنهایی، ارتفاع و ... ترس داشته باشند.
درمان اضطراب شدید در کودکان
درمان اضطراب در کودکان اگر به موقع و به صورت اصولی انجام شود، به خوبی بهبود می‌یابد و علائم نگران‌کننده آن کم می‌شود. برای درمان اضطراب در کودکان و نوجوانان با رعایت نکات زیر و استفاده از آ‌ها می‌توانید در مسیر سلامتی گام بردارید:
بهبود رابطه میان والد و کودک
صحبت کردن والدین با کودک و نوجوان، بررسی وضعیت روحی کودک و حل مشکلات و تعارضات به صورت مسالمت‌آمیز در محیط خانه، برای درمان اضطراب در کودکان و نوجوانان بسیار ضروری است. این کار به تقویت ثبات روانی و استرس در کودک منجر می‌شود.
فعالیت‌های تفریحی و شادی‌آور
انجام بازی‌های شاد و دسته‌جمعی، فعالیت‌های تفریحی و هیجانی و ... می‌تواند در کاهش اضطراب و علائم نگران‌کننده آن بسیار مفید باشد. در بسیاری از موارد اضطراب در کودکان با افزایش پویایی و نشاط در خانواده کمرنگ می‌شود.
ورزش
انجام ورزش‌هایی که در آن‌ها رقابت جایی ندارد و تنها با هدف سلامتی و سرگرمی انجام می‌شود، در کاهش اضطراب در کودکان و نوجوانان موثر است.
کمک گرفتن از مشاور یا روانشناس
در هر کاری رجوع به متخصص آن کار در اولویت قرار دارد و می‌تواند روند بهبودی یا انجام یک فعالیت را تسریع کنید. کمک گرفتن از یک مشاور یا روانشناس حرفه‌ای می‌تواند برای درمان اضطراب در کودکان اثرگذار باشد.
به این منظور بهتر است سراغ روانشناسان و کلینیک‌های روانشناسی مشاوره‌ای بروید که نام و نشانی مشخصی دارند. همچنین توجه کنید که امکان بررسی پیشینه و سوابق آن‌ها وجود داشته باشد.
کلینیک مشاوره و روانشناسی افق سلامت، با دارا بودن بهترین کادر از مجرب‌ترین درمانگران در زمینه‌های گوناگون، به‌ویژه روانشناسی کودک و نوجوان آماده ارائه خدمات به شماست.
با ورود به سایت رسمی افق سلامت می‌توانید رزومه کاری و تحصیلی درمانگران و همچنین تخصص آن‌ها را بررسی کرده و متناسب با نیاز خود دست به انتخاب بزنید.
سخن آخر
اضطراب واکنش طبیعی بدن انسان به شرایط نامناسب یا دلهره‌آور است. اما زمانی که سطح این استرس و اضطراب بالا می‌رود، می‌تواند به ناکارآمدی عملکرد فرد در زندگی منجر شود. کودکان و نوجوانان نیز از این قاعده مستثنا نیستند و اضطراب در کودکان پدیده شایعی است که این روزها زیاد به چشم می‌خورد. بنابراین بهتر است با مشاهده نشانه های اضطراب در کودکان از مسیر درست برای بهبودی آن تلاش کنید. درمانگران ما در مرکز روانشناسی افق سلامت از صفر تا صد این مسیر را همراه با شما خواهند بود.
لینک کوتاه:
