بررسی و تحلیل راهکارهای درمان اضطراب اجتماعی

اختلال اضطراب اجتماعی، به عنوان یکی از اختلالات شایع و رایج حوزه روانشناختی و روانپزشکی، بعد از افسردگی به شمار می رود. به همین جهت، درمان اضطراب اجتماعی برای فائق آمدن و غلبه بر آن، از درجه اهمیت بسیاری بالایی برخوردار می باشد. در مقوله درمان اضطراب اجتماعی باید عنوان نمود که این اختلال، به عنوان نوعی از انواع فوبیا، اضطراب و ترس شدید و نامتعارفی را در وجود فرد ایجاد می سازد.

این اختلال سبب عدم سازگاری اجتماعی و افت شدید عملکردی فرد می گردد. چراکه فرد هنگام تعامل با دیگران همواره با ترس و اضطراب شدیدی دست و پنجه نرم می کند. بر همین اساس، درمان اضطراب اجتماعی علاوه بر رها کردن فرد از بند نگرانی و استرس، زمینه لازم برای رشد و شکوفایی او را فراهم می آورد. به طور کلی، افراد مبتلا به این نوع اختلال، همواره در وجود خود از یک ترس نامتعارف و غیر عادی ناشی از سرزنش شدن، قضاوت شدن، تحقیر شدن و تماشا شدن توسط دیگران، رنج می برند. در برخی مواقع این اضطراب و ترس به اندازه ای شدت پیدا می کند که در روند زندگی و عملکرد فرد مشکلاتی را به وجود می آورد. از آنجایی که اختلال اضطراب اجتماعی، می تواند در زمره اختلالات کاملاً ناتوان کننده قرار گیرد، برای بازگرداندن فرد به حالت طبیعی خود، درمان اضطراب اجتماعی، بیش از پیش اهمیت پیدا می کند. بر اساس آمار و شواهد موجود، بالغ بر 13 درصد از مردم اقصی نقاط دنیا در دوره ای از زندگی خود با این اختلال مواجه شده اند. به همین جهت، اختلال اضطراب اجتماعی به منزله یکی از اختلالات رایج و متداول قلمداد می گردد. شروع این اختلال می تواند در عنفوان جوانی یا حتی دوران کودکی نمود برجسته و بارز پیدا نماید. با این وجود، درمان اضطراب اجتماعی، با مشاهده نشانه های آن بسیار تاثیر گذار و مؤثر می باشد.

اهمیت و ضرورت درمان اضطراب اجتماعی

درمان اضطراب اجتماعی، برای برگرداندن و افزایش اعتماد به نفس و عزت نفس فرد، از درجه اهمیت بسیاری بالایی برخوردار می باشد. چراکه افراد مبتلا به اختلال اضطراب اجتماعی، در تعاملات و معاشرت خود با دیگران، دچار مشکلات و معضلاتی می باشند. این دسته از افراد به علت برخورداری از ترسی همیشگی و غیر واقعی در وجود خود و اضطراب ناشی از مورد تمسخر قرار گرفتن، قضاوت شدن و مشاهده توسط دیگران، از تعامل با دیگران اجتناب می نمایند. همین پرهیز و دوری از تعاملات اجتماعی، به تدریج بستر مناسب برای ابتلای فرد به مشکلات جدی تر مانند افسردگی و وسواس فکری را مهیا می سازد. در نتیجه این امر، اعتماد به نفس و عزت نفس فرد نیز به میزان قابل توجهی کاهش می یابد.

ناگفته نماند که در مقوله درمان اضطراب اجتماعی، افراد دارای این نوع اختلال، همواره تصور می نمایند که با حضور در جمع و معاشرت با دیگران، عملکرد خجالت آوری از خود به نمایش می گذارند. این تصورات ذهنی نشأت گرفته از وجود اضطراب و ترس نامعقول در نهان آنها شکل می گیرد. بر همین اساس، درمان اضطراب اجتماعی می تواند برای رهایی این دسته از افراد، از این ترس ها و اضطراب های شدید و نامعقول کمک شایانی نماید. همچنین با درمان اضطراب اجتماعی، علاوه بر جلوگیری از سایر اختلالات دردسر ساز، اعتماد به نفس و عزت نفس افت کرده فرد نیز افزایش پیدا می کند. به طور معمول، افراد دارای اختلال اضطراب اجتماعی، با قرار گرفتن در شرایط اجتماعی و موقعیت های روزمره، به اضطرابی بیش از اندازه و طاقت فرسا دچار می شوند. در نتیجه، این دسته افراد در موقعیت های اجتماعی، به سمت و سوی خجالتی بودن و گوشه گیری سوق پیدا می کنند. برای جلوگیری از این مسائل و غلبه بر این ترس و اضطراب آزار دهنده، درمان اضطراب اجتماعی، بیش از پیش ضرورت می یابد.

لزوم شناخت علائم و درمان اضطراب اجتماعی

بدون تردید، برای انتخاب بهترین شیوه درمانی، آشنایی و شناخت علائم و نشانه های عارضه ایجاد شده بسیار تاثیر گذار می باشد. درمان اضطراب اجتماعی نیز از این قاعده تبعیت نموده و برای تشخیص و درمان این اختلال در وجود فرد، توجه به علائم آن نقش بسزایی ایفا می کند. ذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که در صورت بروز علائم و نشانه های فوبیای اجتماعی، بیشتر از شش ماه در وجود فرد، انجام اقدامات لازم برای درمان اضطراب اجتماعی، باید در دستور کار قرار گیرد.

بر این اساس، بروز اضطراب و ترسی ناخوشایند و نامتعارف در وجود فرد، خصوصاً در هنگام قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی مختلف نظیر انجام دادن کاری، معاشرت و سخنرانی در مقابل دیگران، می تواند مؤید شکل گیری این اختلال باشد. اخلال و افت در ابعاد مختلف زندگی، جنبه های تحصیلی، شغلی و اجتماعی، فرار و پرهیز شدید فرد از قرار گرفتن در موقعیت های اجتماعی و بروز ترس ناخوشایند ناشی از طرد شدن، تمسخر و تحقیر شدن فرد، از دیگر نشانه های قابل توجه برای درمان اختلال اضطراب اجتماعی محسوب می شود. همچنین در این زمینه باید به عدم تناسب و هماهنگی اضطراب و ترس فرد با ساختارهای اجتماعی و فرهنگی نیز اشاره نمود. بدون اغراق، عدم درمان اضطراب اجتماعی، علاوه بر تحت شعاع قرار دادن و کاهش سطح کیفی زندگی فرد، سبب صرف نظر کردن شخص از موقعیت های شغلی و تحصیلی و  همینطور انزوا و گوشه نشینی فرد می شود. شایان ذکر است که عدم درمان اضطراب اجتماعی با تبعات و پیامدهایی مانند از دست دادن فرصت های بزرگ تحصیلی و شغلی به سبب بروز اضطراب شدید، دوری گزینی از دیگران، ناتوانی در برقراری تعامل اجتماعی و آمادگی پیدا کردن برای ابتلا به آسیب های روانی، همراه می باشد.

مهمترین اقدامات قبل از درمان اضطراب اجتماعی

قبل از درمان اضطراب اجتماعی، چند عنصر مهم و تاثیر گذار برای غلبه بر اختلال اضطراب اجتماعی یا فوبیای اجتماعی وجود دارد که در ادامه این مبحث به بررسی این عناصر می پردازیم. به طور کلی، قبل از شروع درمان اضطراب اجتماعی، لازم است که فرد از ریشه و دلیل اصلی ایجاد ترس، فوبیا و مشکلات این نوع اختلال به فهم و آگاهی مناسب رسیده باشد. آگاهی فرد از علل ایجاد فوبیای اجتماعی، می تواند در روند درمان آن بسیار تاثیر گذار و مؤثر باشد. تحقیقات انجام شده در این زمینه مؤید این مطلب است که قسمت بادامه یا آمیگدال مغز در ایجاد اختلال اضطراب اجتماعی نقش برجسته و پر رنگی ایفا می کند.

لازم به توضیح است که آمیگدال، قسمتی در مغز انسان بوده که محل استقرار احساساتی نظیر ترس و پاسخگویی به ترس می باشد. از دیگر عوامل حائز اهمیتی که در ایجاد فوبیای اجتماعی نقش دارند، محیط تربیتی و عوامل ژنتیکی به شمار می رود. بر این اساس، نقش محیطی که فرد در آن رشد نموده را در بروز فوبیای اجتماعی، نمی توان نادیده گرفت. به همین جهت، برای درمان اضطراب اجتماعی، می توان این مؤلفه ها را نیز در نظر گرفت. در این زمینه باید خاطر نشان نمود که والدین فرد دارای اختلال اضطراب اجتماعی، از لحاظ اجتماعی غالباً با ترس و هراسی ناشی از مورد ارزیابی واقع شدن به وسیله دیگران مواجه می باشند. ناگفته نماند که مؤلفه هایی مانند مورد تمسخر قرار گرفتن فرد در دوران کودکی، دعوای والدین، تنها گذاشتن کودک در خانه، شرایط مالی نامناسب و تجربه بد رفتاری در سنین کودکی، در بروز فوبیای اجتماعی، بسیار تاثیر گذار و مؤثر می باشند. در ادامه باید عنوان نمود که از دیگر عناصر تاثیر گذار قبل از درمان اضطراب اجتماعی، تعهد و پایبندی به جلسات درمانی با وجود قرار گیری در شرایط سخت و دشوار می باشد.

بهترین روش درمان اضطراب اجتماعی

امروزه برای درمان اضطراب اجتماعی، روش ها و راهکارهای درمانی مناسبی در دسترس افراد قرار دارد. بر این اساس، یکی از روش های درمان اضطراب اجتماعی، استفاده از تکنیک های شناختی رفتاری به شمار می رود. بر اساس مشاهدات و تحقیقات صورت گرفته در روانشناسی بالینی، درمان فوبیای اجتماعی به وسیله روش شناختی رفتاری، در زندگی فرد تغییرات ماندگار و دائمی را به وجود آورده است. محور اصلی در این روش درمانی، از بین بردن باورها، عقاید و رفتارهای نادرست فرد در هنگام مواجه با اختلال اضطراب اجتماعی می باشد.

در روش شناختی رفتاری و به منظور درمان اضطراب اجتماعی، درمانگر از فرد می خواهد که با تصور کردن ترس های خود و در پرتو تکنیک هایی که فرا گرفته است، درصدد رویایی با ترس ها و ایجاد پاسخ هایی ساختارمند برآید. انجام این فرآیند با فراگیری، مدیریت و کنترل اضطراب محقق می شود. ذکر این نکته ضروری به نظر می رسد که چنانچه جلسات درمانی، در پرتو وجود یک درمانگر و با شیوه صحیح اعمال گردد، در بهبود فوبیای اجتماعی، تاثیر بسزایی از خود برجای می گذارد.

بدون اغراق، روش درمانی شناختی رفتاری، از جمله روش های تاثیر گذار و مؤثر در درمان اضطراب اجتماعی به شمار می رود. شایان ذکر است که این روش درمانی برای سایر اختلالات اضطرابی مانند اختلال اضطراب عمومی، فوبیا ها و اختلال و حملات پانیک نیز بسیار کاربردی و راهگشا می باشد. مدیریت اضطراب به وسیله بررسی و ارزیابی برداشت ها و افکار منفی، پایه و اساس روش درمانی شناختی رفتاری را تشکیل می دهد. چراکه سازنده اصلی احساسات انسان، افکار او می باشند. بدون تردید، اضطراب و ترس، متاثر از افکار منفی افزایش پیدا می کند. در روش شناختی رفتاری و به منظور درمان اضطراب اجتماعی، ضمن اصلاح افکار منفی، برداشت ها و افکار واقعی و مثبت، جایگزین آن می شود.

نگاهی به سایر روش های درمان اضطراب اجتماعی

مواجه درمانی، از دیگر روش ها برای درمان اضطراب اجتماعی به شمار می رود. غالباً این روش همراه یا به عنوان بخشی از روش درمانی شناختی رفتاری مورد استفاده قرار می گیرد. مواجه درمانی مبتنی بر این فرضیه می باشد که اجتناب و پرهیز کردن از موقعیت های اضطراب و ترس آور، سبب قوی تر شدن ریشه های اختلال می گردد. در این روش درمانی از فرد خواسته می شود که خود را در موقعیت و شرایط اضطراب آور تصور نماید. در این زمینه ممکن است درمانگر به انجام و پیاده کردن ترس فرد در دنیای واقعی مبادرت ورزد.

شایان ذکر است که روش مواجه درمانی متناسب با تکنیکی با عنوان حساسیت زدایی سیستماتیک، ادامه پیدا می نماید. بر اساس این تکنیک، اضطراب فرد از کمترین میزان شروع شده و به تدریج میزان آن افزایش پیدا می کند. نترسیدن از قرار گرفتن در موقعیت های اضطراب آور و آرام ماندن در این شرایط، شالوده اصلی روش مواجه درمانی محسوب می شود. رفتار درمانی دیالکتیکی، از دیگر روش های مورد استفاده برای درمان اضطراب اجتماعی به شمار می رود. اساس کار در این شیوه درمانی اختلال اضطراب اجتماعی، مبتنی بر تقویت مهارت های مقابله ای نظیر مدیریت استرس، ذهن آگاهی، تنظیم احساسات، تمرین خود آرامش بخشی و شناسایی افکار غیر مفید می باشد.

از دیگر روش های درمانی فوبیای اجتماعی می توان به درمان مبتنی بر تعهد و پذیرش، اشاره نمود. در این روش درمانی، ضمن شناسایی ارزش های مهم فرد در طی زندگی، جهت دهی رفتار شخص مبتنی بر تقارن و همخوانی داشتن با ارزش ها انجام می پذیرد. هنر درمانی، خانواده درمانی، روانکاوی درمانی، درمان بین فردی و کتاب درمانی، از دیگر روش های مورد استفاده برای درمان اضطراب اجتماعی تلقی می شوند.

نقش هورمون ها در کاهش و درمان اضطراب اجتماعی

به طور کلی، کاهش سطح هورمون تستوسترون سبب افزایش کورتیزول شده که این فرایند افزایش اضطراب اجتماعی را با خود به دنبال دارد. از سوی دیگر، در مقوله درمان اضطراب اجتماعی، کاهش کورتیزول به همان میزان سبب کاهش این نوع اضطراب می گردد. بر همین اساس، عملکرد تستوسترون به منزله یک هورمون استروئیدی، سبب کاهش گوشه گیری، انزوا و ترس اجتماعی می شود. ناگفته نماند که میزان اضطراب اجتماعی در مردان در حدود نصف زنان بوده که دلیل اصلی این امر کارکرد سطح تستوسترون می باشد.

شایان ذکر است که وجود تستوسترون سبب تقویت سروتونین و همینطور گاما آمینو بوتریک اسید می گردد. وجود این دو ماده در ایجاد اختلال اضطراب اجتماعی، نقش برجسته و بارزی را بر عهده دارند. از دیگر هورمون های تاثیر گذار در کاهش اضطراب اجتماعی، هورمون اکسی توکسین یا هورمون عشق می باشد. در کاهش میزان اضطراب اجتماعی، نقش این هورمون بسیار تاثیر گذار و حائز اهمیت به شمار می رود. بالا رفتن سطح این هورمون، ثبات، اعتماد، تعادل و آرامش بیشتر را در وجود فرد به ارمغان می آورد. بر همین اساس، در مقوله درمان اضطراب اجتماعی، وجود هورمون اکسی توکسین در مدیریت و کنترل مطلوب اضطراب بسیار تاثیر گذار و مؤثر می باشد. شایان ذکر است که اگرچه درمان هورمونی برای درمان اضطراب اجتماعی توصیه نمی گردد، اما روابط میان اضطراب اجتماعی و هورمون ها را نمی توان نادیده انگاشت. 

لینک کوتاه:

zood.link/9c6aj